گروه زيست شناسي شهرستان محلات

 قرص آهن درمدارس

بشر درطی دوران زندگی خود سعی کرده بیماریهایی که سد راه زندگی است را از بین ببرد و باعلم و دانش خود راههایی را برای بهبود افراد بیمار پیدا نموده تا هر چه بهتر و سالمتر زندگی کند.

امروزه انواع بیماریها گریبان گیر انسان ها میباشد . یکی ازا نواع آن بیماری های خونی میباشد .همگی میدانیم که مایع قرمز رنگی که در بدن و در رگها ) سرخگ ، سیاه رگ ، مویرگ ،قلب (درجریان می باشد ،حامل ) گلبول قرمز ،گلبول سفید ، پلاکت ،پلاسما مواد ؼغذایی ترکیبات شیمیایی وغیره ( میباشد .

یکی از بیماریهای خونی که در کودکان ، نوجوانان ،زنان باردار شایع می باشد کم خونی ناشی از فقر آهن است .

کم خونی چیست ؟

کم خونی اؼغلب با کمبود هموگلوبین در گلبول قرمز توجیه میشود و کمبود هموگلوبین به علل مختلفؾ ،از جمله نقص مواد ؼغذایی ) فقر آهن ،ویتامین B12 ، اسید فولیک ( ویا کاهش گلبول قرمز)در اثر خون ریزی ،همو لیز و پر کاری طحال ( بوجود می آید .

کمبود آهن وکم خونی ناشی ازآن ،مشکلات عمده تغذیه ای و بهداشتی در کشور است .گروههایی که بیشتر در معرض کم خونی فقر آهن قرار دارند شیر خواران ،کودکان زیر 6 ساله ،نوجوانان بخصوص دختران نوجوان و زنان در سنین باروری بخصوص زنان باردار میباشد .پسران نوجوان و مردان بالغػ هم ممکن است دچار کم خونی فقر آهن بشوند اما این خطر در آ نهاکمتر است ..

هموگلوبین چیست ؟

همو گلوبین ، ترکیبی از یک ماده آهن دار بنام )هم ( ویک ماده پروتئینی بنام ) گلوبین ( است . این ترکیب درون گلبول قرمز جای گرفته ، و کاهش و یا افزایش آن معیار کم خونی و یا پر خونی است.

عوارض ناشی از کم خونی فقر آهن در کودکان سنین مدرسه ونوجوانان :

آهن کافی برای حفظ سلامت ، رشد مطلوب و فراهم ساختن زمینه مناسب برای یادگیری در دوران تحصیل ضروری است . اگر چه کمبود آهن میتواند در تمام مراحل زندگی سبب کاهش قدرت ادراک و یادگیری گردد ولی اثرات نا مطلوب کم خونی در دوران شیر خوارگی واوایل کودکی غیر قابل جبران است.

کم خونی فقر آهن در کودکان زیر 2 سال و کودکان سنین مدرسه تاخیر رشد خفیفؾ همراه است ودرمان کم خونی موجب افزایش سرعت رشد میشود . تاخیر رشد در کودکان کم خون ممکن است به علت رابطه آن باسیستم ایمنی ویا تاثیر آن بر اشتها باشد . کودکان و نوجوانان که دچار کم خونیفقر  آهن هستند همیشه احساس خستگی و ضعف می کنند.

این افراد از ورزش و فعالیتهای بدنی دوری میکنند ویا در هنگام ورزش خیلی زود خسته میشوند .در این افراد تغییرات رفتاری بصورت بی حوصلگی و بی تفاوتی مشاهده میشود . کم خونی فقرآهن به علت تاثیر بر قدرت یاد گیری و کاهش آن افت تحصیلی دانش آموزان را باعث میشود .

علل کم خونی فقر آهن چیست ؟

الف(خونریزی :

در اثر خونریزی ها ، ذخیره آهن بدن کاهش میابد که باید توسط ؼغذا و استفاده از قرص های آهن دار تامین گردد .این نوع کم خونی در مورد دختران و زنان جوان که با دوران پریدی ) قاعدگی (ماهیانه روبرو هستند صدق می کند.

ب( کمبود آهن در رژیم غذایی:

عدم استفاده کافی از ؼغذاهای آهن دار ،دردراز مدت منجر به کم خونی فقر آهن میشود .

ج( اشکال در جذب آهن :

جذب آهن در بیماریهای روده ای مانند پولیب ،اسهال های مذمن وجراحی های انجام شده در روده،مختل میشود. با توجه به اینکه اسید معده از عوامل موثر در جذب آهن میباشد در سنین مدرسه بدن به دلیل رشد به آهن بیشتری نیاز دارد و مصرؾف ناکافی منابع ؼغذایی حاوی آهن در این دوران منجر به کمبود آهن میشود .

در دوران بلوغ بدلیل جهش رشد نیاز دختران و پسران نوجوان به آهن بیشتراز دوران قبل است ودر صورتی که از منابع حاوی آهن در برنامه ؼغذایی روزانه به اندازه کافی مصرؾف نشود نوجوانان بسرعت در معرض خطر کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن قرار می گیرند .

عادتهاو رفتارهای غذایی خاص در دوران مدرسه و بلوغ اغلب موجب میشود که کودکان و دانش آموزان به جای مصرف غذای خانگی از ؼغذاهای ؼغیر خانگی مانند انواع ساندویجها ی سوسیس،کالباس ،پیتزا و تنقلات غذایی کم ارزش مانند چیپس ،نوشابه ،شکلات وپفک استفاده نمایند .

به این دلیل در معرض خطر کمبود آهن قرار می گیرند .زیرا این غذاهااغلب از نظر آهن فقیرند تغییرات خلق و خوی در دوران بلوغ ممکن است موجب کم اشتهایی بشود و به علت مصرؾف ناکافی غذا ، دریافت آهن و سایر مواد مغذی محدود میشود .

عدم رعایت اصول بهداشتی آب آشامیدنی نا سالم ،توالتهای ؼغیر بهداشتی ،عدم شستشو و ضدعفونی صحیح سبزیهای خام و در نتیجه ، ابتلا به آلودگی های انگلی از دیگر عوامل موثر دربروز کم خونی میباشد .

علائم کم خونی فقر آهن :

رنگ پریدگی دائمی زبان ،داخل پلک چشم و لبها ،مخاط ،کمرنگ شدن خطوط کفؾ دست ،احساس ضعف و خستگی ، سیاهی رفتن چشم ،بی تفاوتی ،سر گیجه ،سردرد ، حالت تهوع ،بی اشتهایی ،خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دسته و پاها د رافراد مبتلا به کم خونی فقر آهن دیده می شود .موارد کم خونی فقر آهن شدید با تنگی نفس و طپش قلب و ورم قوزک پا همراه است

.

پیشگیری و کنترل کم خونی فقر آهن :

بطور کلی چهار روش اساسی پیشگیری از کم خونی فقر اهن عبارتند از :

1- آهن یاری :

آهن یاری عبارتست از توزیع قرص آهن بین گروهای آسیب پذیر و در معرض خطر کم خونی فقرآهن در برخی از کشورها آهن یاری یعنی توزیع قرص آهن در بین کودکان مدرسه ای دختران نوجوان در زمره اقدامات پیشگیری از کم خونی فقر آهن قرار دارد . در این روش ، قرص آهن توسط معلمین مدارس بین دانش آموزان توضیح داده میشود توزیع میگردد .

آهن یاری معمولا با مصرفؾ یک قرص سولفات فرو در هفته به مدت 12 - 16 هفته در سال درطی بلوغ اجرا میشود .

2-آموزش تغذیه وایجاد تنوع غذایی :

بطور کلی کودکان سنین مدرسه و نوجوانی باید برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن به توصیه ذیل عمل کنند :

-در برنامه ؼغذایی روزانه از مواد ؼغذایی حاوی آهن مثل انواع گوشت ها ) گوشت قرمز،مرغ ،ماهی، جگر ( حبوبات ) عدس ،لوبیا ( سبزیهای تیره ) اسفناج ،جعفری ( بیشتراستفاده شود .

- همراه باغذا ، سبزی تازه و سالاد ) گوجه ،فلفل دلمه ای ،کلم ،گل کلم و ..........(مصرؾف نمایید .

- در میان وعده ها،به جای استفاده از تنقلات ؼغذایی کم ارزش )پفک ، چیپس ،شکلات ،ونوشابه و ...........( از انواع خشکبار ) برگه هلو ،زرد آلو ،توت خشک ، انجیر خشک ، کشمش، خرما ( و انواع مؽزها )گردو ، بادام ،فندق ،پسته ( استفاده نمایند .

- استفاده از دوغ کم نمک و انواع شربتهای خانگی بجای نوشابه های گازدار توصیه میشود .

- از نوشیدن چای ،قهوه ،دم کرده ی گیاهی یکساعت قبل و یا یک تا دو ساعت پس از صرف غذا خود داری نمایید

.

3- کنترل بیماریهای عفونی و انگلی :

رعایت اصول بهداشتی و فردی

4-غنی سازی مواد غذایی :

در این روش آهن به مقدار معینی به مواد غذایی اصلی که غذای عمده مردم است و هر روزه مصرف میشوداضافه کنند . نان در برخی از کشورها غنی سازی شده . کیک و بیسکویت دانش آموزان دربرخی از کشورها غنی سازی شده امروزه در کشور ما غنی سازی آرد با آهن و اسید فولیک مورد اجرا گذاشته شده است .

درمان کم خونی فقر آهن :

درمان کم خونی فقر آهن با آهن 2 - 3 ماه پس از اینکه میزان هموگلوبین به حد طبیعی رسید ادامه

میابد تا ذخایر آهن بدن تکمیل شوند یعنی میزان فریتین سرم که نشان دهنده ذخایر آهن بدن است به حدو د 30 میکروگرم در لیتر برسد .

سازمان بهداشت جهانی برای درمان نوجوانان و بزرگسالان در موارد کم خونی خفیف یک قرص 60 میلی گرمی آهن در روز در موارد کم خونی متوسط و شدید 2 قرص 60 میلیگرم آهن )120 میلیگرم در روز ( توصیه نموده است .